De andere kant van een mooi land

We gaan naar Bali. Per pont deze keer. Maar dan moeten we er wel op zien te komen en als ik door de voorruit van onze wagen kijk, krijg ik het idee dat het wel eens heel lang kan gaan duren. Een agent bestudeert de papieren van een vrachtwagenchauffeur en heeft daar heel veel tijd voor nodig. 
Een andere politieman loopt op ons busje af. Tatang draait het zijraam open, zegt wat, geeft wat en weg is die functionaris. Een andere kerel slentert naar het nog open raampje, roept wat, krijgt wat en geeft aan hoe we snel om die vrachtwagen heen kunnen. Binnen een mum van tijd staan we aan boord.
Smeergeld, steekpenningen, corruptie: ze vormen een etterende wond in het zo prachtig gevormde lichaam van Indonesië. Eva had er al eens eerder over verteld. Toen ze nog een Indonesisch paspoort had en naar Nederland wilde vliegen, moest ze om alles naar wens te laten verlopen wel wat poen onder de tafel doorschuiven. Eenmaal in het bezit van een Nederlands paspoort hoefde ze die handeling niet meer te verrichten. 
Betekent dat dan dat je als buitenlander geen last hebt van dat ingeburgerde foute fenomeen? Tuurlijk niet, alleen moet je om het te zien wel je bril op hebben.Geld onder tafel hoef je niet te geven, de overheid heeft dat boven tafel al flink voor zichzelf geregeld. Wie als buitenlandse toerist de Borobudur, het tempelcomplex Prambanan of een andere bezienswaardigheid bezoekt, wordt na een andere kassa gedirigeerd dan de lokalen. En betaalt daar dan tienmaal zoveel. Daar krijg je dan wel een gratis kopje koffie of thee voor. 
Peter van Luijk (67), eigenaar van het leuke guesthouse Rumah Kita in Kalibaru waar we twee dagen logeren, ergert zich daar mateloos aan. "Dat je als toerist iets meer moet betalen, oké , maar dit is toch buiten proporties?  Net zoals die 21 procent belasting die bovenop je rekening komt als je ergens hebt gegeten. Waanzin!!! Denk ook maar niet dat de bevolking het daardoor beter krijgt, want het verdwijnt allemaal in de zakken van die lui in Jakarta. En nu halen ze weer dat grapje uit met die visa. Er is aangekondigd dat Nederlanders en toeristen uit enkele andere landen met ingang van 1 april geen visum meer hoefden te kopen. Maar nog steeds moet iedereen bij aankomst 35 dollar neertellen. Beseffen ze in Jakarta niet dat ze daarmee in eigen voet schieten? Steeds meer mensen krijgen door dat er iets niet deugt en haken af." 
Peter vertelt dat hij dit jaar al minder boekingen heeft dan een jaar daarvoor. "Ik denk dat de recente executies daar ook iets mee te maken hebben."
Dat er niet veel buitenlandse toeristen zijn is ons ook opgevallen. Alleen in het luxe hotel in Yogyakarta was een flink aantal aanwezig, maar verder niet. Wij dachten dat dat te maken had met de door ons gekozen locaties en het feit dat het vakantieseizoen nog niet is begonnen. Vonden het trouwens ook wel prettig zo. Maar Peter niet en Peter zegt dus ook te weten waardoor het komt.
De rasechte Rotterdammer is dan ook al vanaf 1997 geregeld op Java te vinden. "Mijn vrouw en ik hebben twee Indonesische kinderen geadopteerd, maar wisten verder niets van hun land. Waren er nooit geweest. Toen de kinderen wat ouder waren, vonden we dat ze toch hun geboorteland eens moesten leren kennen en zijn we hier naartoe gegaan. We vonden het prachtig en toen we voor een zacht prijsje een stuk grond konden kopen hebben we dat gedaan. Daar hebben we eerst een huis op laten bouwen."
Huis en grond kwamen overigens niet op naam van Peter te staan. "Als buitenlander mag je hier geen bezittingen hebben. Ik heb dus alles op de naam van mijn kinderen laten zetten. Die hebben namelijk nog een Indonesisch paspoort. Andere buitenlanders die hier zaken doen gebruiken een stroman. Dan moet je wel het geluk hebben dat zo'n man te vertrouwen is anders gaat het goed mis. Ik ken daar voorbeelden van. Van stromannen die eerst de kat uit de boom kijken en die als ze na een jaar of vijf merken dat zo'n zaak goed draait gewoon de boel overnemen. Ben je als ondernemer alles kwijt. Kan je niks tegen doen, want je beschikt niet over de papieren."
Peter dus wel. Eerst ging hij twee kamers in zijn fraaie woning verhuren, daarna liet hij vier vakantiebungalows bouwen. Zijn vrouw zorgde voor de aanleg van een prachtige tuin met zwembad. Een heerlijk oord om even te vertoeven.
"Ik ben er ook niet het hele jaar hoor," vertelt Peter. "Vijf jaar geleden is mijn vrouw overleden en nu kom ik hier hooguit een paar maanden per jaar. Enkele meiden die ik zelf heb opgeleid houden het hier dan draaiende. Natuurlijk controleer ik nog wel alles, maar ze doen het goed. En daar heb ik ontzettend veel lol om. Een van die grieten, ze is net 21 geworden, heb ik ook nog geadopteerd. Joh, ik geef ze een goed salaris, ze weten nu van wanten en hebben zo een goed bestaan. Weet je dat de meeste Indonesiërs niet meer dan 35 euro per maand verdienen? En dan de opleiding hier, die is over het algemeen zo slecht. Wie naar school gaat moet een uniform kopen en dat kunnen de meeste mensen nog wel opbrengen. Maar op dat uniform moet ook een embleem en dat is zo schrikbarend duur dat de armen het niet kunnen betalen. Die kinderen gaan dan naar een moslimschool en die is helemaal gratis. Wordt ook flink door Saoedi-Arabië gesponsord. En daar leren ze buiten de Koran helemaal niks. Ja, zo houd je het grootste deel van de bevolking lekker dom. Komt het ook niet in opstand hè."
De Rotterdammer is trouwens zelf ook nog nooit in opstand gekomen. Ook niet toen hij merkte dat hij voor een goed draaiend guesthouse wel wat smeergeld aan de politie moest betalen. "Als je dat niet doet komen ze elke dag met veel vertoon de paspoortgegevens van je klanten controleren. Heel vervelend. Daarom ben ik gewoon maar gaan betalen. Hoef ik alleen maar een keer in de maand de op papier ingevulde gegevens even af te dragen. Toch heb ik een keer een hele groep agenten hier op bezoek gehad. Leek wel een inval. Waarom? Omdat ik niet had betaald, werd er gezegd. Bleek een collega het geld niet te hebben gedeeld, maar in eigen zak te hebben gehouden. Gelukkig kon ik aantonen dat ik wel degelijk had betaald. Nou dat heeft die vent geweten."
Wat ons betreft mag Peter best wel eens flink kwaad worden op zijn buurman. Dat je in een moslimland op onchristelijke tijden vanuit moskeeën de oorverdovende oproep tot gebed hoort, allah, dat hoort er nu eenmaal bij. De hotels zorgen ervoor dat er oordopjes op de nachtkastjes liggen zodat hun klanten er geen last van hoeven te hebben. En ook bij Peters guesthouse zijn die oordopjes in de bungalows te vinden. Alleen blijft zijn buurman op één van de dagen dat wij in Kalibaru verblijven van 's morgens half vijf tot 's middags half vijf maar doortetteren. 
"Maar dat is niet uit een officiële moskee hoor," zegt Peter. "Dat is een oude man die zijn eigen moskeetje heeft gebouwd. Een ruimte van vier bij twee met een roeptoeter. Volgens mij is die godsdienstwaanzinnig. Kan allemaal, niemand die er iets van zegt. Hebben we aan de voormalige president Habibie te danken. Vroeger moest je voor de bouw van een moskee aan allerlei voorwaarden voldoen. Habibie heeft die afgeschaft. Nu kan iedereen die dat wil zijn eigen moskee beginnen. Zelf hoor ik het niet meer als mijn buurman zo'n dag heeft, maar voor mijn gasten is het heel vervelend. Hij is echt stokoud, dus ik hoop maar dat ie het niet al te lang meer maakt."
Wij hopen voor Peter dat Allah hem genadig is, wij zullen in ieder geval geen last meer van die roeptoeter hebben. Wij zitten op de pont naar Bali en zien Java steeds kleiner worden. Van moslim- naar hindoe-eiland, het is nog geen drie kwartier varen, maar je komt wel in een heel andere wereld terecht. Ben benieuwd hoe wij dat nu gaan ervaren.